Inspirisani zlatnim dobom reklamne industrije pedesetih i šezdesetih godina odlučili da se danas posvetimo modernističkom nameštaju i njegovoj aproprijaciji u popularnoj kulturi. Modernistički dizajn je bio široko zastupljen polovinom prošlog veka i odlikuju ga čiste tanke linije sa minimalnim ornamentima, kao i filozofija dizajna koja spaja formu i funkciju.
Bilo da ste ljubitelj ovakvog stila, ili više volite savremeniji izgled enterijera, moramo priznati da je nasleđe modernizma i dalje prisutno u svim sferama naših života, od nameštaja, aksesoara, umetnosti čak i kuhinjskih aparata, mobilnih uređaja i kompjutera. Ali šta je tačno dovelo do ove ekspanzije?
Da bismo pokušali dati odgovor na ovo pitanje, moramo se vratiti u XIX vek i na popularni Arts&Crafts pokret čiji ukus je dominirao srednjom i visokom-srednjom klasom. Ornamenti i što više detalja je bio način da se iskaže veština i samim tim i prefinjenost zanata. Što u praksi znači da su enterijeri tadašnjih salona izgledali znatno drugačije nego enterijeri koji nas okružuju danas. Velika promena je nastupila početkom XX veka, kada su kao reakcija na tadašnji Arts&Crafts pokret nastale nove ideje i teorija dizajna koje su odgovarale potrebama tadašnjeg, novog modernog čoveka.
U industrijskom dizajnu, veza između koncepta, planiranja i finalnog proizvoda je podeljena u nekoliko serija različitih aktivnosti koji pak zahtevaju različite sposobnosti, od marketina do proizvodnje. Finalni dizajnerski proizvod nije samo vlasništvo pojedinca već proizvod svih članova tima, u kojem svaki član igra određenu ulogu i ima određenu ideju kako taj proizvod treba da izgleda. Ovaj koncept je nešto čime se i mi kao proizvođač danas vodimo, a njene začetke možemo pratiti upravo od XX veka i modernizma. Važno je istaći da se dizajnerski proizvod ne može razumeti bez upoznavanja sa sociološkim, ekonomskim, političkim i tehničkom kontekstom vremena u kojem je stvoren. Tako je sa oktobarskom revolucijom 1918. godine kao odgovor na društveno stanje nastao i konstruktuvizam kao pravac koji je preuzeo elemente kubizma, suprematizma i futurizma sa ciljem da raskine sa zastarelim tradicijama i pruži novu perspektivu.
Sa konstruktivizmom, kombinujući ideje futurizma, kubizma i suprematizma, ali i učeći iz grešaka ovih avangardnih pokreta i pravaca koji su brzo nestajali, oformljene su škole – prvenstveno VkHUTEMAS i kasnije Bauhaus škola za dizajn. Bauhaus je imao ogromni uticaj na razvoj modernizma jer su sa zatvaranjem škole studenti i profesori emigrirali u Evropu i u Sjedinjene Američke Države tridesetih godina prošlog veka. Ne možemo da govorimo o kultnom modernističkom nameštaju bez pominjanja nekih od ikona 20. veka poput Walter Gropius, Le Corbusier, Marcel Breuer, Mies van der Rohe, Charles and Ray Eames, Alvar Aaalto, Eero Saarinen i mnogi drugi o kojima smo pisali u okviru naših tematskih celina o ikonama 20. veka.
Kao što je jedna od prominentnih figura Bauhausa i modernizma Laslo Moholj Nađ objasnio – „Realnost našeg veka je tehnologija, invencija, konstrukcija i održavanje mašine. Biti korisnik mašine znači biti deo duha ovog veka koji je zamenio transcedentalizam i spiritualnost prošlog veka.“ – László Moholy Nagy, Constructivism and the Proletariat, 1922.
Ovaj citat možda najbolje opisuje novu dizajnersku filozofiju koja je okrenuta mašinskoj tehnologiji XX veka i može se steći utisak zašto i kako se prethodni trend detalja i ornamenata polako ali sigurno izgubio iz svakodnevnice tadašnjeg čoveka. Sa popularnošću modernizma, postaje popularan i modernistički nameštaj koji danas posmatrao kao deo ere kultnog nameštaja sa modelima poput B32 stolice i Vasili stolice Marsela Brojera, Zig-zag stolice Gerita Ritvelda, MR20 Mis van de Roea, Alvar Altova Paimio stolica i drugi modernistički klasici.
U posleratnom periodu, odnosno do 50ih prošlog veka, modernizam je već postao deo popularne kulture. Sa urbanizacijom i porastom populacije, na modernizam se počelo gledati kao na novu svežu perspektivu koja nam kao društvu može pomoći da se izborimo sa dnevnim izazovima. Popularna kultura i naročito masovna proizvodnja je bila pokretač modernističke inovacije. Modernističke ideje u umetnosti su počele da se pojavljuju u reklamam i novim logotipskim rešenjima. Jedna od značajnih promena je adaptacija i prihvatanje objekata moderne proizvodnje u svakodnevni život pojedinca. Struja, telefon, automobil i potreba da ih upotrebljavamo svakog dana je sa sobom donela i nove forme izražavanja i drugačiji socijalni život. Nešto što je bilo luksuz pojedinca 1880. godine je sada postalo deo naše svakodnevnice.
Arne Jacobsen, Egg chair. The Jacobsen Egg first appeared in the reception areas of the Royal Hotel, in Copenhagen.
Eames Lounge Chair and Ottoman. It was first introduced in 1956, as a modern take on a 19th century chair.
Gore pomenute okolnosti su sa sobom donele i novi život modernističkom nameštaju i modernizam kao stil je postao deo svakodnevnice. Iako ovaj nameštaj nije izmišljen 60ih i 70ih godina prošlog veka, postao je popularan jer je obećavao nešto drugačije i bio je u kontrastu sa prethodnim ornamentalnim ukusom, i bio je dosta jeftiniji za masovnu proizvodnju. Posleratne socio-političke i ekonomske okolnosti su uslovile da nameštaj kao takav mora biti jeftiniji za proizvodnju, da zahteva manje vremena i da se može proizvoditi serijski. To je ujedno i jedan od ključnih faktora za ekspanziju modernističkog nameštaja koja traje i danas a čiji smo i svedoci i mi sami.
Jedan od primera je i stolica B32 Marsela Brojera koja se pojavljuje u različitim TV serijama i filovima, neovisno o sociološkom odnosno kulturološkom kontekstu – od stolice u studentskoj sobi, kafeterije policijske stanice, do doma kolekcionara iz više-srednje klase.
Iako znamo da modernistički nameštaj neće nikada izaći iz mode jer je postao kultni nameštaj i svedok jedne ere, verujemo da je nasleđe modernizma važno jer pokazuje kako forma i funkcija žive u koheziji, i ujedno možemo pratiti trend minimalizma u dizajnu nameštaja i u svetu dizajna i umetnosti generalno. Možda na prvi pogled ovo izgleda kao nešto što se podrazumeva, ali je važno istaći dug proces i okolnosti koje su dovele do toga.
Divljenje geometrijskim kompozicijama je učinilo modernizam kao stil koji i dalje odoleva vremenu i može se uklopiti u skoro svaki dizajn enterijera.